Neon Abraham Ostrzega powstał na wystawę o takim samym tytule w Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki (2017). Ekspozycja, której punktem odniesienia był żydowski rzeźbiarz Abraham Ostrzega (1889–1942), została zrealizowana we współpracy z Fundacją Dziedzictwa Kulturowego, która w 2016 r. przeprowadziła renowację 24 nagrobków jego autorstwa na Cmentarzu Żydowskim w Warszawie. Projekt ten był związany z obchodami 75. rocznicy rozpoczęcia Aktion Reinhardt – eksterminacji Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Jedną z jej ofiar był Ostrzega, który zginął w Treblince w 1942 r. W Zachęcie prezentowano prace czworga zaproszonych artystów, którzy zmierzyli się z dorobkiem rzeźbiarza oraz historycznym i społecznym kontekstem jego działań artystycznych. W ramach wystawy proponowano też odwiedzenie nagrobków odnowionych przez Fundację.

W przedwojennej Warszawie Ostrzega prowadził Atelier Zdobnictwa Artystycznego. Wypowiadał się głównie w rzeźbie sepulkralnej, realizując nagrobki na zamówienie środowiska żydowskiego. Odebrał tradycyjne wykształcenie, ale nie stronił od pierwiastków modernistycznych. Wbrew zasadom hebrajskiej ortodoksji wprowadzał do nagrobków motywy figuralne – anioły śmierci i płaczki. Twarze ukrywał z tyłu macew, eksplorował zagadnienie ekspresji postaci. Jego nagrobki spotkały się z żydowskim ikonoklazmem – były niszczone, a od artysty żądano przekuwania fragmentów prac. Ostrzega, pozostający w sporze z Gminą, należał do Żydowskiego Towarzystwa Krzewienia Sztuk Pięknych.

Praca Huberta Czerepoka odznacza się prostą kompozycją – to imię i nazwisko artysty wpisane we wrzecionowaty kształt oka, które wpasowane zostało w tympanon fasady gmachu Zachęty. Artysta dosłownie przywołuje Ostrzegę, od 1925 r. członka rzeczywistego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, na którego salonach wystawiał od 1910 r., ale też pogrywa z niejednoznacznością imienia i nazwiska rzeźbiarza. „Ostrzega” to forma osobowa bezokolicznika „ostrzegać”, a imienia artysty nie sposób nie skojarzyć z biblijnym patriarchą Abrahamem, w islamie uznawanym za proroka. Kształt neonu przywołuje „oko proroka”, popularny amulet apotropaiczny. Biografia rzeźbiarza wskazuje, przed czym „ostrzega Abraham” – skojarzenia nieodwołalnie wiodą w stronę nienawiści na tle rasowym, narodowym i religijnym.

Izabela Kopania